Tình trạng giá vật liệu xây dựng gia tăng chóng mặt cùng với cơ chế điều chỉnh giá không theo kịp thực tế đã đẩy nhiều nhà thầu tại Hà Nội và các địa phương vào nguy cơ thua lỗ nghiêm trọng, thậm chí không thể tiếp tục thi công.
Mục lục
Giá vật liệu xây dựng tăng mạnh
Theo một khảo sát gần đây của cơ quan chức năng tại Hà Nội, giá cát xây dựng đã tăng từ 188.000 – 207.000 đồng/m³ vào đầu năm 2025 lên 286.000 – 345.000 đồng/m³ vào tháng 6. Đến đầu tháng 8, con số này đã vượt qua ngưỡng 450.000 đồng/m³. Không chỉ cát mà giá xi măng, sắt thép cũng đã tăng khoảng 20% so với đầu năm.
Mặc dù giá thành vật liệu được ghi trong hồ sơ trúng thầu và hợp đồng thường thấp hơn rất nhiều so với giá thực tế, đặc biệt với các loại cát, đá và đất đắp nền, nhưng chi phí vật liệu lại chiếm tới 40 – 60% tổng giá thành công trình. Việc không được phép điều chỉnh giá khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn, rơi vào tình trạng lỗ nặng hoặc phải dừng thi công.
Quy định lỗi thời và thiếu cơ chế tự điều chỉnh
Hiện có một sự bất cập lớn trong quy định công bố giá vật liệu xây dựng. Giá công bố của Sở Xây dựng Hà Nội được sử dụng để lập dự toán, nhưng thường xuyên chậm cập nhật và không phản ánh đúng tình hình thị trường. Theo thông tin từ UBND Hà Nội, gần như không còn mỏ vật liệu trên địa bàn, trong khi nguồn cung cát và đá chủ yếu phải nhập từ các tỉnh khác như Hòa Bình và Phú Thọ.
Ngoài ra, mỏ đất đắp duy nhất tại Sơn Tây hiện đang ưu tiên cho dự án Vành đai 4, khiến cho nhà thầu phải trả giá cao hơn giá trên hóa đơn VAT do đơn vị cung cấp phát hành. Một số doanh nghiệp cung cấp vật liệu thậm chí còn khai báo giá thấp nhằm giảm thuế, nhưng cơ quan quản lý lại không thể kiểm chứng do quy định bảo mật về dữ liệu hóa đơn.
Tình trạng thiếu hụt vật liệu gây thêm căng thẳng
Cùng với tình trạng giá tăng cao, nguồn cung vật liệu cũng đang trở nên khan hiếm, gây thêm áp lực cho các nhà thầu. Theo lý do chính từ chính quyền TP, sự mất cân đối giữa cung và cầu trong lĩnh vực vật liệu xây dựng, đặc biệt trong khung pháp lý đã lỗi thời, đang gây ra nhiều khó khăn. Hiện tại, chưa có hướng dẫn cụ thể nào về khảo sát, thu thập dữ liệu và xác định giá vật liệu thực tế.
Nhiều dự án lớn chịu tác động từ việc thiếu hụt vật liệu, kéo dài tiến độ thi công và làm tăng chi phí vượt dự toán ban đầu. Nhiều hợp đồng trọn gói hoặc đơn giá cố định không cho phép điều chỉnh giá, do đó nhà thầu đang phải chật vật đối phó.
Đề xuất giải pháp từ chính quyền
Để giải quyết tình trạng này, UBND TP Hà Nội đã kiến nghị Chính phủ và các bộ liên quan đưa ra hàng loạt biện pháp cụ thể. Trong đó, TP đề xuất quy hoạch tổng thể mỏ vật liệu trong vùng Thủ đô, cho phép điều chỉnh giá các hợp đồng trọn gói và đơn giá cố định khi có yếu tố khách quan như chậm mặt bằng.
Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cũng đã có phản hồi về dự án Luật Xây dựng (sửa đổi), cho rằng cần chuyển từ cơ chế “công bố giá” sang “cập nhật giá thị trường”. Điều này nhằm đảm bảo rằng giá được cập nhật sát thực tế, kịp thời và minh bạch. Hà Nội cũng đề nghị Bộ Xây dựng ban hành hướng dẫn cụ thể về phương pháp xác định và công bố giá vật liệu cũng như giao trách nhiệm cho các tổ chức, cá nhân công khai giá.
Tình trạng tương tự tại các địa phương khác
Không riêng gì Hà Nội, nhiều tỉnh thành khác cũng đang gặp phải tình trạng tương tự. Các dự án lớn tại Bình Dương, Vĩnh Long và Thái Nguyên đều báo cáo rằng giá công bố của địa phương không đồng bộ với giá thực tế. Chẳng hạn, tại Hậu Giang, nhiều nhà thầu đã phải tạm ngừng thi công do giá vật liệu leo thang.
Ông Trần Văn Tám, Giám đốc Công ty TNHH Xây dựng Trường Thịnh tại Cần Thơ, cho biết có những dự án mà công ty chịu lỗ từ 15 – 20%, phải bù hàng tỉ đồng. Tình hình thậm chí còn nặng nề hơn với các đơn vị phải tạm ứng hàng tỉ đồng để duy trì hoạt động trong khi chờ điều chỉnh giá.
Khó khăn trong quyết toán hợp đồng
Với sự bất ổn trong giá vật liệu, nhà thầu đang đứng giữa hai lựa chọn khó khăn. Nếu áp dụng giá công bố, họ sẽ phải chịu thiệt hại. Ngược lại, nếu theo giá thị trường, các chủ đầu tư lại gặp khó khăn trong quá trình quyết toán, dễ bị “tuýt còi” trong thanh tra, kiểm toán. Câu chuyện này đã dẫn đến tình trạng kéo dài tiến độ dự án, gia tăng chi phí tuân thủ và rủi ro sai phạm rõ rệt.
Tóm lại
Giá vật liệu xây dựng tăng cao cùng với sự thiếu hụt nguồn cung khiến nhiều nhà thầu tại Hà Nội và các địa phương thiếu đi sự ổn định cần thiết, dẫn đến nguy cơ thua lỗ nghiêm trọng. Chính phủ và các cơ quan liên quan đang được kêu gọi có những giải pháp cụ thể để khắc phục tình hình này.
